Văn hóa thưởng thức trà ở Việt Nam

Ở Việt Nam, trà được cho là xuất hiện trong hầu hết các hoạt động xã hội: từ đám cưới, sinh nhật đến lễ kỷ niệm và lễ nghi. Một chén trà nóng vào buổi sáng sớm sau khi ăn sáng, một số trà đá ở "quán cóc" - cửa hàng làm đường bên đường trong khi chờ bạn, hoặc cả ngày làm lạnh trong một quán trà; Đó là cách trà xâm nhập vào cuộc sống hàng ngày của người Việt Nam.

Lịch sử văn hóa trà

Trà không chỉ là một thức uống mang đậm bản sắc văn hóa mà có gía trị liệu pháp, giúp cho máu huyết lưu thông, lợi tiểu, có khả năng chống ung thư, tiêu độc, điều hòa huyết áp…Trước đây trà chỉ phổ biến ở một số nước Châu á như ở Ấn Độ, Srilanca chỗ nào cũng trồng trà để cung cấp cho người bản địa và cả cho xuất khẩu. Sau này được lan rộng ra các nước Trung Á như một số nước thuộc khối “Udơbêch” của các nước cộng hòa Liên Xô cũ, đặc biệt những nước này không trồng trà, nhưng ở nơi nào cũng uống trà. Trên “con đường tơ lụa” trà dần dần có mặt ở các nước Châu Âu.

Ở Việt Nam, có thể nói trà có mặt trong mọi hoạt động của xã hội, từ trong gia đình ra ngoài phố, từ nhà hàng, quán chợ cho đến những nơi tiếp khách sang trọng. Từ tế lễ, cưới hỏi, sinh nhật, ma chay, cúng giỗ…

Nếu trà dùng khi nhất ẩm (uống trà một mình) là lúc người đó đang nhâm nhi lẩm nhẩm thi thơ ôn luyện, nếu song ẩm (hai người uống trà) thì cùng cởi mở văn bài tiêu dao, thậm chí hưng phấn cùng cầm kỳ thi họa và cùng nhau thưởng thức tiếng oanh nỉ non ngoài vườn. Trà cũng như người bạn tâm giao của con người khi có tâm sự, giúp cho người ta nhớ đến tri ân tri kỷ hoặc suy ngẫm về người, về mình, về nhân tình thế thái những năm tháng qua. Khi giận dữ không ai tự pha được ấm trà ngon, chỉ sau khi nguôi ngoai người ta mới có thể ngồi uống trà như một cách thiền “chánh niệm” vậy

Nghệ thuật thưởng trà của người Việt xưa và nay

Phong cách uống trà của người Việt Nam rất đa dạng không theo chuẩn mực nào, biểu hiện đầy đủ khía cạnh ngôn ngữ sâu xa trong văn hóa ứng xử đầy tính sáng tạo của người pha trà và người được mời uống trà đã được nâng lên bậc nghệ thuật pha trà và văn hóa uống trà. Những người hiểu biết về văn hóa uống trà, nghệ thuật pha trà của người Việt Nam thì không bao giờ chịu ảnh hưởng chút nào của người Trung Quốc, Hàn Quốc, càng không giống trà đạo của người Nhật Bản. Có thể khẳng định ở Việt Nam không có trà đạo mà chỉ có nghệ thuật thưởng trà Việt.

Trà được xem là món ăn tinh thần không thể thiếu

Người trong Hoàng cung trước kia khi pha trà cho các ông vua, bà hoàng rất cầu kỳ và công phu, phải hứng từng giọt sương trên búp sen vào lúc chưa có ánh nắng. Còn các cụ xưa thường dùng nước mưa sẽ giúp cho nước trà tăng thêm vị ngọt, sau khi uống sẽ thấy vị ngọt lưu lại nơi cổ họng. Kỹ năng pha trà tùy theo kinh nghiệm bí quyết của mỗi người, tùy vào chất lượng và hương vị của mỗi loại trà nên pha loại ấm nào. Trước khi pha trà phải tráng ấm bằng nuớc sôi cho nóng trước rồi cho trà vào, khi pha xong đậy nắp kín tiếp tục rót nước sôi từ trên nắp xuống như tắm ấm để giữ nhiệt độ nóng trong ấm giúp cho các cánh trà được thấm đều.

Những người uống trà sành điệu miền Bắc thường uống trà không ướp hương, vì như thế sẽ không còn hương vị thật của trà. Khoảng mười năm trở lại đây trà được phát triển rộng rãi để phục vụ nhu cầu trong nước và để xuất khẩu. Nhiều doanh nghiệp tư nhân đã sử dụng hương liệu để ướp trà trong đó có những công ty và cơ sở nổi tiếng cũng dùng kỹ thuật này nhằm mục đích có lãi cao. Điều đáng chú ý là trà ướp hương liệu thường có mùi thơm đậm hơn trà có hương vị thật, chỉ có người sành điệu uống trà mới biết trà nào ướp hương liệu và trà nào là nguyên chất. Có doanh nghiệp ở tỉnh lẻ còn dùng thủ đoạn dụ du khách vào uống trà miễn phí để rồi khách phải mua trà với cái gía “cắt cổ” mang về.

Ngày nay, với mức thu nhập và mức sống ngày càng tăng, người ta có khuynh hướng tìm hiểu thêm về truyền thống và văn hoá, nhớ lại cảm giác hoài cổ của ngày xưa, điều này lý giải tại sao nhiều nhà máy trà mới xuất hiện ở Việt Nam gần đây, phong phú về phong cách, Từ Trung Quốc, Nhật Bản, đến trà truyền thống Việt Nam.

Đặc biệt trong kiến trúc, những nhà trà này hấp dẫn những người muốn thưởng thức trà của họ trong không gian độc đáo được thiết kế dành riêng cho những người yêu trà và người yêu trà. Trong căn phòng được trang trí như một ngôi nhà cổ ở nông thôn Việt Nam, khách hàng dành thời gian của mình, ngồi dưới mái hiên, và để cho khói khói từ ấm trà giảm bớt những rắc rối trong cuộc sống. Tại nhà máy trà, mọi người được tự do lựa chọn loại trà nào để tiêu thụ, từ trà xanh truyền thống, trà thơm, trà thảo dược, trà nhập khẩu kỳ lạ, tùy thuộc vào phong cách trà; Và dành hàng giờ để trò chuyện với bạn bè về những vấn đề liên quan đến trà.